.We staan met ons land, ondanks de coronamaatregelen, op de derde plaats ter wereld qua aantal doden. De ernst van de crisis wordt ontkend door jubelende commentaren: de curve is afgevlakt en we hebben ‘Italiaanse toestanden’ vermeden. Maar die euforie is voor mij niet gepast. Het Belgische drama speelt zich af in de woon-zorgcentra. Sinds deze week weten we dat daar al minstens 619 doden zijn gevallen.
De woon-zorgcentra zijn getroffen doordat het beleid zich focuste op het ontzien van de spoeddiensten. Als je die aanpak analyseert, ontdek je een ontnuchterende systematiek, die mij – na een traject van drie jaar met mijn moeder doorheen ziekenhuizen en woon-zorgcentra – niet verrast. De waarde van een ouder leven wordt daar naar mijn ervaring niet hoog ingeschat.
De focus op de spoeddiensten ontstond begin maart, toen de beelden binnenkwamen van de wantoestanden in de Italiaanse gezondheidszorg. Het beleid werd daarop aangepast en op 12 maart legde de premier een lockdown op om “Italiaanse toestanden te vermijden”. Het zwaartepunt lag vanaf toen op de spoeddiensten. Te allen prijze moest een overrompeling vermeden worden zoals ze die in Italië gekend hadden. Dat die met succes voorkomen werd, kwam volgens mij mede doordat bewoners uit woon-zorgcentra systematisch van spoeddiensten werden geweerd.
Waardig levenseinde
Op 24 maart werd er al vanuit de Belgische Vereniging Geriatrie een richtlijn uitgezonden die daar op wijst: ernstig verzwakte bewoners van woon-zorgcentra besmet met Covid-19 hoefden niet meer naar het ziekenhuis (DM/De Tijd 24/3). Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) voegde daar aan toe “dat dit niet was om capaciteit vrij te maken in ziekenhuizen, maar wel om een waardig levenseinde te garanderen”. De gedachte ontstond daar om bewoners in hun eigen bed te laten sterven in plaats van in een ziekenhuis. Dat het bijkomende effect was dat zo de spoeddiensten niet overspoeld zouden worden, was mooi meegenomen. Opnieuw werd er naar de Italiaanse ervaring verwezen. Voor mij ging er toen al een alarmbel af.
Na die richtlijn werd aan bewoners in een zorggesprek gevraagd of ze nog naar het ziekenhuis wilden in geval van corona (Het Journaal 24/3). De angst zat er ondertussen goed in om eenzaam te sterven in een ziekenhuisgang. Hoeveel bewoners tekenden toen een negatieve wilsbeschikking? En hoe objectief werd die vraag hen nog voorgelegd met de paniek die er nu heerst? Hoe sterk was de dwang op de familie om te kiezen voor een ‘menswaardig sterven’ in het woon-zorgcentrum?
Rusthuisbewoners die afhankelijk waren van de zorg van anderen kregen volgens de nieuwe richtlijn zelfs de optie niet meer om naar het ziekenhuis te gaan. (VRT NWS 24/3) Om hoeveel mensen gaat dat precies? Hoeveel mensen werd er op dit moment al methodisch de zorg in een ziekenhuis ontzegd? Was hun leven niet waardevol genoeg meer?
Behandeling stopzetten
Het beleid benadert het leven op een rationele maar erg harde manier. De systematiek erachter verbaast me niet. Het sluit aan bij wat ik al eerder ondervond in de zorgsector, nog voor de coronacrisis. In verschillende ziekenhuizen en zorginstellingen werden ons behandelingen voorgesteld om mijn moeder haar levenseinde in te zetten. Vaak met (lichte) dwang. Of werd ons aangeraden om behandelingen stop te zetten, die de dood als gevolg zouden hebben. Nochtans was mijn moeder geen vragende partij.
Wat blijft er voorlopig nog verborgen in deze crisis? Verschillende getuigen bewijzen nu al dat hun oudere patiënten niet meer aanvaard werden bij de spoeddiensten. De verhalen beginnen nu pas boven water te komen. De woon-zorgcentra spreken ondertussen van dramatische toestanden (VRT NWS 6/4). Per 35 bewoners is er in een woon-zorgcentrum vaak maar één verpleger. En de huisarts komt elke dag maar even langs, want die is niet residentieel en bestaat vaak uit een poule van huisartsen, waardoor de continuïteit niet verzekerd is. Gebrek aan personeel, gebrek aan beschermend materiaal, gebrek aan testen, de woon-zorgcentra werden niet extra uitgerust voor het correct toepassen van dit nieuwe beleid.
Hét beeld voor mij van deze Belgische coronacrisis is van dat rusthuis in Humbeek waar al vier doden vielen en waar de cafetaria werd omgevormd tot een afdeling voor coronazieken. We krijgen enkel ramen te zien met lakens die het leed daarbinnen afschermen (Het Journaal 5/4). Wat speelt er zich af achter die lakens? Is dit het ‘waardig sterven in eigen bed’? Wat speelt zich af in de rusthuizen dat verborgen moet blijven? Italiaanse toestanden?
Zoals verschenen in De Morgen
https://www.demorgen.be/nieuws/wat-speelt-zich-af-in-de-rusthuizen-dat-verborgen-moet-blijven~b649e989/?fbclid=IwAR1g2QHRdcuyHhTlgyiXKzIM_Gjc9kDJlrhrKC7Dhfx04nE4b0JTxHpYomQ