Hoe je ook meet of telt, België moet relatief veel doden betreuren als gevolg van het coronavirus. Het merendeel daarvan valt in de woon-zorgcentra. Hoe komt dat? Krijgen de bewoners wel toegang tot de geschikte zorg?
De voorbije dagen werden we door de wetenschap op alle mogelijke manieren gerustgesteld; de bewoners zouden de juiste zorg wel degelijk krijgen. Enkel terminale rusthuisbewoners zouden niet meer naar het ziekenhuis gebracht worden in geval van ernstige Covid-19-symptomen. Het zou gaan om bewoners die echt niet meer de kracht zouden hebben om naar een ziekenhuis te gaan of dementerende personen die in een ziekenhuis ontregeld zouden geraken (Het journaal, 11/4). Ook een geriater herhaalde dit in Het journaal: “Mensen voor wie we een meerwaarde kunnen betekenen, die mogen nog naar het ziekenhuis” (14/4).
Maar kunnen we ons werkelijk gerust voelen? Hoe wordt er werkelijk beslist wie er naar een ziekenhuis kan en wie niet? En wat verstaat de wetenschap onder ‘terminale patiënten’? We krijgen meer duidelijkheid over de gang van zaken als we de richtlijnen bekijken die de Belgische Vereniging voor Geriatrie heeft opgesteld.
Katz-schaal
Die vereniging maakte een flowchart op (19/3), om te bepalen hoe er beslist moet worden als een bewoner van een woon-zorgcentrum mogelijk Covid-19-positief is. Dat beslissingsmodel passen alle woon-zorgcentra tot op heden toe en werd gebaseerd op de Katz-schaal, een schaal die ontwikkeld is om de zorgbehoevendheid van patiënten te meten. Kan een bewoner zich nog zelfstandig wassen, kleden, verplaatsen, eten? Kan hij nog zelfstandig naar het toilet, wat is hun graad van incontinentie? Op 1 ben je fit volgens de Katz-schaal, op 9 ben je terminaal.
Rusthuisbewoners die niet meer naar het ziekenhuis zouden mogen, behoren volgens het beslissingsmodel dat de woon-zorgcentra volgen, tot de laatste twee categorieën (categorie 8: volledig afhankelijk, nadert het einde van het leven. Categorie 9: terminaal ziek – personen die het einde van hun leven naderen met een levensverwachting minder dan zes maanden). Deze twee groepen kunnen enkel nog palliatieve zorg krijgen in het woon-zorgcentrum.
De volgende groep dan, bewoners die onder de categorie 7 vallen (volledig afhankelijk voor persoonlijke zorg, stabiel, geen verhoogd risico op overlijden), kunnen enkel naar het ziekenhuis na overleg met de geriater en kunnen niet meer naar intensieve zorg.
Groep 1 tot en met 6 kunnen dan weer in geval van meer dan twee alarmsymptomen enkel naar het ziekenhuis als het voorzien is in hun zorgplan én na overleg met spoed. Als ze minder alarmsymptomen hebben, blijven ze in het woon-zorgcentrum voor 48 uur. Als er dan nog geen verbetering is, kunnen ze na overleg met geriatrie toch nog naar het ziekenhuis.
Als je deze flowchart bekijkt, is er dus geen enkele vrijheid voor een Covid-19-patiënt om naar spoed te gaan vanuit een woon-zorgcentrum. In elke fase en bij elke stap is er overleg voorzien met de geriater of met spoed. Op deze manier wordt hun opneming minstens vertraagd, zodat de spoeddiensten worden ontlast.
Kwetsbaarheid
Waarom wordt hier niet duidelijk over gecommuniceerd? Blijkbaar is het heel moeilijk om toe te geven dat een hele groep mensen wordt opgegeven. Dat er een machinatie op gang is gebracht waarbij mensen met een bepaalde kwetsbaarheid niet meer als waardevol worden beschouwd. Want zou het in onze maatschappij geen recht moeten zijn om naar het ziekenhuis te kunnen? Is het normaal dat daar voorwaarden aan verbonden zijn?
Daarenboven is de Katz-schaal niet zo objectief als ze lijkt. Bij oudere en demente personen hangt hoe hoog ze effectief scoren op die Katz-schaal bijvoorbeeld erg af van het moment van de dag. Het is dus een momentopname. Bovendien houdt die schaal geen rekening met de sociale component. Ze is opgesteld vanuit het perspectief van een gezonde mens. Het is niet omdat iemand laag scoort op de Katz-schaal, dat die persoon zijn leven niet meer als zinvol zou beschouwen. Dit soort systematische toepassing van een numeriek systeem is dus erg gevaarlijk. Ze gaat uit van het systeem, niet vanuit de bewoner en zijn zorgen en wensen.
De richtlijn is sindsdien, ongeacht de vele ethische vragen die er ondertussen over gesteld zijn, niet meer aangepast. Is het, nu de coronacrisis zich ontwikkeld heeft in de woon-zorgcentra, geen tijd voor een nieuwe richtlijn? Het drama van de woon-zorgcentra blijft maar doorgaan, het dodental loopt op. In Italië is er ondertussen een onderzoek geopend naar doodslag in een woon-zorgcentrum. Laat het hier niet zover komen.
Zoals verschenen in De Morgen
https://www.demorgen.be/nieuws/het-drama-in-de-woon-zorg-is-immens-tijd-om-de-spelregels-te-herbekijken~b8b81316/